Yalan alışkanlığı, çocuklarda oldukça erken yaşlarda görülmeye adım atar. Bu alışkanlığın duygusal olarak birçok sebebi olabilir.

Baş edilebilmesi için ise ebeveynlere büyük iş düşmektedir.

Uzman Klinik Psikolog Müjde Yahşi, çocuklardaki yalan söyleme eğilimine ilişkin bilgiler verdi.

Yahşi, yaşamın ilk 5 senesinde çocuklar gerçek ile gerçek dışını ayıramaz ve imgesel hikâyeler uydurduğunu belirterek şu detayları aktardı:

“Mesela; her sabah çantasını takıp okula giden abisini gören 3 yaşındaki bir çocuk teyzesine ben de okula gidiyorum diyebilir hatta bunu en küçük ayrıntılarıyla süsleyerek okulda öğretmeninin kendisine verdiği ödevlerden de bahsedebilir. Bunlar 6 yaş öncesi görülen, imgesel içinde ne olduğu olan ve gerçek anlamda yalan özelliği taşımayan sözde yalanlardır.

6 YAŞTAN SONRA DEVAM EDİYORSA DİKKAT

Çocuk, 6 yaşını doldurmasına karşın hala yalan anlatmaya devam ediyorsa, bu durumda alışkanlıktan söz edebiliriz. Mesela; 8 yaşındaki bir çocuğun ödevi olmasına rağmen ödevini yapmamak için ebeveynine devamlı ödevini yaptığını söylemesi, derslerden kaçmak için öğretmenine her defasında kitaplarını evde unuttuğunu söylemesi ya da arkadaşlarından kopya çekerek başarı elde etmeye emek harcaması, yalanın alışkanlık haline geldiğini bizlere gösterir.

YALAN ALIŞKANLIĞI OLAN ÇOCUKLARIN ÖZELLİKLERİ

Yalanı alışkanlık haline getirmiş evlatların 2 özelliği vardır. Biri; kendilerini denetim edememeleri diğeri ise aşırı bencillikleridir. Bu 2 kişilik özelliğine yol açan şey ailenin ve çevrenin çocuk ile olan negatif ilişkileridir, kısaca aile çocuk ile yeteri kadar sıhhatli toplumsal ilişkiler kuramamışsa ve çocuğun gereksinim duyan eğitimsel koşulları sağlamamışsa çocuk kendini denetim edemez ve aşırı egoist davranışlarda bulunarak yalan anlatmaya devam eder.

YALANI ORTAYA ÇIKARAN ETKENLER

Yalan söylemeyi ortaya çıkaran 4 etken vardır bunlar; aşağılık duygusu, suçluluk duygusu, saldırganlık ve kıskançlıktır. Mesela ebeveynin; evladı devamlı başkaları ile karşılaştırma ederek aşağılaması, onu yapmış olduğu hatalardan dolayı devamlı suçlaması, çocuk bir şeyleri merak edip kurcalamak isterken onu devamlı engelleyerek saldırganlaştırması ve doğuştan getirdiğimiz kıskançlık duygusunu yanlış tutumlar ile beslemesi, yalan söylemeyi ortaya çıkaran etkenlerdir. Buluğluk dönemine uzanan yalanların bu kere türü ve içinde ne olduğu değişmiş olur. Mesela; arkadaşının beğenmiş olduğu fakat kendisinin beğenmediği bir film için kendi fikrinin aksine nezaket adına iyi yorumlar yapması ya da kalbini kırdığı bir arkadaşının sırf gönlünü almak için ona beyaz yalanlar söylemesi ergenin bilgili bir davranışla yalana başvurması diyebiliriz. Ergende görülen bu tür yalanlar toplumsal yalanlardır.

KORKU VE BASKI YALANI TETİKLİYOR

Çocuklar 2 nedenden dolayı yalan söyler. Birincisi; korku ve baskıdır. İkincisi de öykünmek ve model almadır.Mesela; anahtarını kaybeden anne, 5 yaşındaki kızını suçlayarak “sen aldın biliyorum, itiraf edersen sana oyuncak alacağım”diyerek baskı yapması ve bunun neticesinde çocuğun da anahtarı almadığı halde “evet ben aldım fakat sakladığım yeri bulamıyorum” demesi baskının niçin olduğu yalandır. Ya da bir babanın 10 yaşındaki çocuğuna “Söyle acele bu vazoyu sen mi kırdın?” şeklinde hiddetle sordurulmuş olduğu sual, çocuğun vazoyu kırmasına karşın cezalandırılacağım korkusuyla “Hayır ben kırmadım.” söylediği korkunun niçin olduğu yalandır.

ÇOCUKLAR, ANNE VE BABAYI TAKLİT EDİYOR

Anne 6 yaşındaki çocuğuyla alışverişe gittikleri halde alışverişe gitmedikleri mevzusunda çocuğunu sıkı sıkı tembihleyerek “Alışveriş yaptığımızı sakın babana söyleme.” demesi çocuğun anneyi model almasına ve benzer şekilde yalan söylemesine niçin olabilir. Ya da baba vasıta kullanırken telefondaki arkadaşına evde dinleniyorum birazcık hastayım demesi 4 yaşındaki çocuğun babayı öykünmek etmesine ve çocuğun benzer şekilde yalan söylemesine niçin olabilir. Tüm bu örnekler duygusal gereksinimleri ve eğitimsel koşulları yeteri kadar karşılanmış bir çocukta aslen pek rastlanmaz.

”GERÇEĞİ SÖYLETMEK İÇİN ÖDÜL YA DA CEZA YÖNTEMİNE ASLA BAŞVURMAMALILAR”

Kişilik algısı pozitif yönde, değersizlik, yetersizlik ve suçluluk benzer biçimde negatif duygular barındırmayan, yeterince ilgi, sevgi, şefkat gösterilen, itimat temelli bir ilişki kurulan, başkalarının haklarına kıymet vererek yetiştirilen çocuk yalan söylemez. Zira yalan söylemeyen çocuk özgüvenlidir, çevresiyle uyum içindedir, ulusal, tinsel ve etik değerleri yaşamına geçirerek kişiliği ile bütünleştirmiştir. Ebeveynlere önerilerim; anne ya da baba olarak ilk olarak kendi davranış ve tutumlarını gözden geçirmeliler. Doğru söylemenin yararlarını çocuğun yaşına ve gelişime uygun yöntemle çocuğa aktarmalılar. Gerçeği söyletmek için ödül ya da ceza yöntemine asla başvurmamalılar. Çocuğun sosyalleşmesini sağlamalılar. Arkadaşlık, grup, kurul ve kurum benzer biçimde bağlılıkların önemini vurgulamalılar. Vatan ve millet kavramlarını özümsetmeliler. Tinsel ve etik değerlerimizi yaşamalı ve yaşatmalılar.”