Türkiye Tabiatını Müdafaa Derneği (TTKD) bilim danışmanı Dr. Erol Kesici, Yeşilırmak’ta çok kirlilik ve su düzeyindeki önemli düşüşle birlikte zehir tesirli mavi-yeşil alglerde de (siyanobakteriler) önemli artış olduğunu belirterek, “Bir vakitler toprak rengi akan Yeşilırmak, artık yeşil akıyor. Fakat bu yemyeşil imaj çok tehlikeli” dedi.

TTKD bilim danışmanı Dr. Erol Kesici, Türkiye’nin en kıymetli akarsularından biri olan Yeşilırmak’ta incelemelerde bulundu.

Dr. Kesici, Sivas’tan doğup Tokat, Amasya ve Samsun vilayetlerinden geçerek Karadeniz’e dökülen 519 kilometre uzunluğa sahip ırmağın Amasya kısmındaki incelemelerde, birçok gölde de tespit edilen zehirli tesiri de bulunan siyanobakteriler, başka ismiyle mavi-yeşil alglerin yoğunluğuna dikkat çekti.

İSMİ ÜZERE YEŞİL AKIYOR

Bir vakitler toprak rengi akan Yeşilırmak’ın, artık ise ismi üzere yeşil aktığını belirten Dr. Kesici, lakin bu yemyeşil manzaranın çok tehlikeli olduğunu vurguladı.

Dr. Kesici, Yeşilırmak’ın havzadaki ziraî sulama için çok su alımları ve her türlü atığın yıllarca hiçbir arıtmaya tabi tutulmadan ırmağa verilmesi sonucu yok olma tehlikesi altında olduğunu kaydetti.

ZEHİR SAÇAN YEŞİLLİK

Dr. Kesici, “Adı üzere yeşil akması beklenen Yeşilırmak, artık adeta zehir saçan yemyeşil su formunda akıyor. Irmakta kokuya da neden olan bu akış, başka birçok doğal su kaynaklarımızdaki olduğu üzere mavi-yeşil alg ismini verdiğimiz su yosunlarının çok artışı sonucu oluşmaktadır” dedi.

ÇOK KOKU VE SİNEK SORUNU

Irmaktaki mikroorganizmaların, kirlilik nedeniyle çok arttığına dikkat çeken Dr. Kesici, “Bir vakitler rahatlıkla içilebildiği suyunun içilemez olmasının yanı sıra, ırmaktaki canlıların yaşamasına da imkan tanımıyor. Irmağın belli bölgelerinde oksijensizlik nedeniyle balık vefatları yaşanıyor. Kanalda oluşan çok koku, manzara kirliliğinin yanı sıra artan sinekler Amasya’nın hoşluklarına hiç yakışmıyor” diye konuştu.

SU BİRİKİNTİSİNE DÖNÜŞMÜŞ

Tokat’tan Samsun’a kadar 519 kilometrelik alanda varlıklı su debisiyle coşan ırmağın son yıllarda, doğal ırmak özelliğini de kaybederek adeta su birikintisine dönüştüğünü belirten Dr. Kesici, “Yaptığımız araştırmalarda, ırmak boyunca, ırmağa atık su bırakan, açık deşarj borularının epey fazla olduğu belirlendi. Bu borular vasıtasıyla mahallelerin, kilometrelerce uzunluktaki asfalt yolların trafiğinden kaynaklanan egzoz, balata vb. kimyasal kirlilik yağışlı devirlerde mazgal-boru sistemleriyle ırmağa ulaşıyor. Ayrıyeten öteki yapısal atıkların da hala ırmağa bırakıldığı belirlendi” dedi.

TOPRAK-BİTKİ ADACIKLARI OLUŞUYOR

Azalan su düzeyi nedeniyle ırmakta giderek artan toprak-bitki adacıklarının suyun akışına da mani olduğunu kaydeden Dr. Kesici, “Nehirdeki suların temizlenmesinde büyük değer taşıyan, ırmak kıyılarındaki sazlık bitki topluluklarının bakımsızlığı da kirlilik oluşturuyor. Sazlık alanlarla birlikte, kanalda yaygın olan kedi kuyruğu ismini verdiğimiz su kıyı bitkilerinin bakımlarının yapılmaması, bu alanlarda mavi- yeşil alglerin depolanmasına neden oluyor. Ayrıyeten, katı atıkların da depolanmasına neden olan bu alanların kesinlikle temizlenmesi gerekir” diye konuştu.

ÇOK KİRLİLİK

Dr. Kesici, yerleşim, tarım, sanayi alanlarının, yıllarca hiçbir arıtmaya tabi tutulamadan atık sularının bırakılması sonucu çok oranda kirletilen ırmağın, doğal havzası ve kıyılarının da farklı maksatlarla adeta işgal edilmesi nedeniyle korunamadığını da söyledi.

Çok kirlilik ve su alımlarının, suyun temizleme gücünü ve tesirini yok ettiğini de lisana getiren Dr. Kesici, Tokat-Turhal bölgesinde şeker pancarı üretimi ve fabrikasının, yıllarca suyun kaynağından kirlenmesine neden olduğunu kaydetti.

SU DÜZEYİNDE GÖRÜNÜRLÜK SIFIR

Yeşilırmak’ın ırmak özelliğini kaybettiğini, kurumakta olan dere görünümünde olduğunu tabir eden Dr. Kesici, “Kirlilik ırmağın suyu ve taban çamurlarında tahlil bile yapılmasını gerektirmeyecek halde çok yaygın olarak görülmektedir. Irmağın çok az olan su düzeyinde görünürlük, çok çoğalan siyanobakteriler nedeniyle sıfır. Oksijen düzeyi hem sakinlik hem de bakteri artışı nedeniyle teğin altındadır. Azot ve fosfor ölçüsü 5 üzerindedir” diye konuştu.

IRMAK İÇİN TAHLİL TEKLİFLERİ

Dr. Kesici, tahlil tekliflerini ise şöyle sıraladı:

* Taban çamuru bilimsel prosedürlerle temizlenmelidir, sazlık alanların bakım ve gençleştirme çalışmaları yapılmalıdır. Irmak boyunca suların çağdaş arıtma sistemlerinden geçirilmeden ırmağa deşarj edilmesine müsaade verilmemelidir.

* Yağmur sularıyla kirlenen kent sularının, ırmağa ulaşmaması için ayrık suyu toplama kanalizasyon sistemi düzenlemeleri yapılmalıdır.

* Tarımın formu, dokusu ve alanı mutlak şartla belirlenmelidir. Siyanobakteri artışını hızlandıran yapay gübre ve tarım kimyasallarıyla üretime son verilerek, damla sulama sistemi zarurî hale getirilmelidir. (DHA)