Tarlada üretilen ürünü toptan alan süpermarketlerin parekende piyasasının çoğunluğunu yapmaya başlaması sektördeki rekabeti negatif etkiliyor. Zincir marketlerin şatışları peşin, ödemeleri vadeli yapması da elindeki fonu ve kozlarını güçlendiriyor.

Rekabet Kurumu, ziraat ürünlerinde fiyat istikrarının sağlanması için zincir marketlerin alıcı güçlerinin sınırlandırılmasını hedefe aldı.

“Yaş Sebze ve Meyve Sektör İncelemesi Raporu” tamamlandı

Tecim Bakanlığı nezdinde haksız tecim uygulamalarına yönelik tedbirlerin hayata geçirilmesi önerisinde bulunmuş oldu. Kurumun, ziraat ürünleri alanında yürütülen sektör incelemesi kapsamında hazırladığı “Yaş Sebze ve Meyve Sektör İncelemesi Raporu” tamamlandı.

Denetim sıkılaştırılmalı

Raporda, zincir marketlerin alıcı güçlerinin sınırlandırılması için Tecim Bakanlığı nezdinde haksız tecim uygulamalarına yönelik tedbirlerin hayata geçirilmesi ve bu uygulamaların sıkı bir halde denetlenmesi gerektiği de kaydedildi.

Tarladan tüketiciye giren yolda üreticinin eline geçen miktar azalıyor

Bu rapora nazaran, yaş sebze ve meyveler, oldukça sayıda el değiştirerek, toplayıcı, simsar, komisyoncu, tüccar şeklinde aracılar kanalıyla tüketiciye ulaştırılıyor. Yaş meyve ve sebzede üretici örgütlenmesinin arzulanan düzeyde olmaması, pazarlama kanalının uzamasına ve tüketicinin ödediği paradan üreticinin eline geçen miktarın düşmesine yol açıyor.

Tarımsal ürünler çevre vakalarından etkileniyor

Tarımsal ürünler, iklim, hava koşulları, kuraklık, hastalık, coğrafya şeklinde faktörlere bağlı olması sebebiyle de etkileniyor. Yaş meyve ve sebzelerin acele bozulabilir ürünler olmaları, depolama olanaklarının yetersiz, raf ömürlerinin kısa olması da fiyat hareketliliğine niçin oluyor.

Pazarlama ağı hususi sektörün elinde

Türkiye’de bu ürünlerin pazarlanması {özel sektör} tarafınca yapılırken, üreticiden tüketiciye olan pazarlama kanalında çoğu zaman komisyoncu, tüccar ve perakendeciler vazife alıyor.

Girdileri çoğunlukla “oligopol” piyasalardan

Tarımsal üretim gerçekleştiren oyuncular mühim oranda rekabet ederken, bu oyuncular gereksinimleri olan girdileri çoğunlukla “oligopol” piyasalardan sağlıyor. Söz mevzusu problemin üreticiler üstündeki tesirinin hafifletilmesi gerekiyor. Bu imkanın sağlanamadığı durumda ise ziraat endüstrisinin karlılıktan uzaklaşması ve üretim miktarının azalması ve dolayısıyla ürün fiyatlarının artması umut ediliyor.

“Ülke çapında merkez birliği oluşturulsun” önerisi

Raporda, bağımsız olarak etkinlik gösteren bir ziraat satış kooperatifinin, mahalli aracılarla rekabet edebilmesine, bazı aracıları ortadan kaldırabilmesine ve ortaklarına bazı teknik avantajlar sağlayabilmesine rağmen bazı ürünlerin imalatını ya da ihracatını elinde bulunduran büyük tüccar ve sanayicilerle rekabet etmesi için bölge çapında birlikler ve ülke çapında bir merkez birliği oluşturmaları önerildi.

“Alıcı gücün kötüye kullanılması önlenmeli”

Söz mevzusu raporda zincir marketlerin payları da ele alındı. Buna nazaran, yalnızca 4 girişim pazarın yarısından fazlasına hakim durumda. Pazardaki en büyük 10 oyuncuya bakıldığında ise bu sayı yüzde 63 seviyelerine ulaşıyor. Rakamlar, organize perakende pazarı içinde yoğunlaşma oranlarının seneler itibarıyla ciddi oranda arttığını gösteriyor.

Perakendeciler tüketiciyi yönlendiriyor

Perakendeciler pazarda haiz oldukları güç sebebiyle tüketici talebini, tüketicilerin neyi, iyi mi ve nerede satın aldıklarını şekillendiriyor.

Perakendeci güçlendikçe kendi şartlarında alım yapabiliyor

AA’nın haberine nazaran, süpermarketlerin perakende seviyesindeki pazar gücü ve tedarik seviyesinde haiz oldukları alıcı gücü birbirini güçlendiriyor. Pazar gücü arttıkça perakendeci daha uygun koşullarda alım yapabilir ve daha düşük fiyatlarla bu ürünler tüketiciye sunulabilir. Bu durum da pazar gücünün artmasına niçin oluyor.

Perakendeci alıcı enerjisini kötüye kullanırsa

Raporda, süratli tüketim malları perakendeciliği alanında etkinlik gösteren teşebbüslerin gerek pazar payları gerekse alıcı güçleri mühim seviyede arttığından alıcı gücünün kötüye kullanılmasını önlemek amacıyla düzenlemeler yapılması gerektiği bildirildi.

“Tarımsal girdilerde yerli üretim sağlanmalı”

Raporda, ziraat piyasalarında hem arz güvenliği hem de fiyat istikrarı açısından alınması ihtiyaç duyulan önlemlere ilişkin önerilere de yer verildi. Buna nazaran, Türkiye’de tarımsal üretim, en mühim girdi kalemleri olan akaryakıt, gübre, tohum ve ilaçta ithalata ve dolayısı ile döviz kuruna bağımlı olunması sebebiyle oldukça maliyetli. Bundan dolayı kısa dönemde söz mevzusu girdilerin sübvanse edilmesi, uzun dönemde ise bu alanlarda olabildiğince yerli üretimin sağlanması hem fiyatlar hem de arz güvenliği için ehemmiyet taşıyor.

Üretim planlanmalı

Kafi üretimin sağlanması için ihracat ve ithalat politikaları da dahil olmak suretiyle, “üretim planlaması” yapılması, bunun için Ziraat ve Orman Bakanlığı nezdinde komisyon oluşturulması, destekleme politikaları, üretim planlaması kapsamında tekrardan ele alınması rapordaki tavsiyeler içinde yer aldı.

Çiftçiler daha çok desteklenmeli

Raporda, çiftçilerin gelirlerinin artırılmasına yönelik destek mekanizmalarının artırılması, tarımsal destek sunar ekim öncesi açıklanması ve bunun uzun dönemli olması, mecburi fiyat bildirimleri yanında üretim, kapasite, yığın, tecim şeklinde piyasa verilerine çiftçilerin yetişmesi için piyasa şeffaflığının artırılmasına yönelik mekanizmaların hayata geçirilmesi önerildi.

Tarımsal sigorta yaygınlaşmalı

Tarımsal üretimin devamlılığın sağlanabilmesini için risk yönetimi kapsamında tarımsal sigortaların yaygınlaştırılması ve korumanın artırılması gerektiği belirtilen raporda, tarımın finansmanı için yeni mekanizmalar geliştirilmesi ve finansman maliyetlerinin aşağıya çekilmesinin önemine yer verildi.