Türkiye Diyabet Vakfı, D 2020: Vizyon ve Maksatlar Programı Sonuç Raporuna dair kıymetli açıklamalarda bulundu. Türkiye’nin diyabetin süratle yayıldığı ülkelerin başında geldiğinin belirtildiği raporda, Türkiye’de diyabet artış suratı dünyadan 2 kat, Avrupa’dan 3 kat daha yüksektir bilgilerine yer verildi.

Türkiye Diyabet Vakfı toplumun diyabet konusunda bilinçlenmesi, diyabet artış suratının denetimi, diyabetli hastanın bakım, izlem ve hayat kalitesinin artırılması için yol haritasını pahalandırmak emeliyle Dünya Sıhhat Örgütü (WHO) Avrupa Ofisi, Milletlerarası Diyabet Federasyonu (IDF), Sıhhat Bakanlığı ve 24 meslek kuruluşunun iştirakiyle 2010 yılında DİYABET 2020; VİZYON VE AMAÇLAR projesini başlattı. Yapılan iki çalıştay sonrası 600 sayfalık iki kitap yayınlandı.

DİYABETLİ SAYISININ 2030’DA 578 MİLYONA ÇIKACAĞI KESTİRİM EDİLİYOR

2019 yılında Milletlerarası Diyabet Federasyonu (IDF) bilgilerine nazaran dünyada 20-79 yaşları ortasında iddiası 463 milyon diyabetli bulunmaktaydı. Bu sayı, bu yaş kümesindeki dünya nüfusunun yüzde 9,3’ünü oluşturuyordu. 2030 yılına kadar bu sayısının 578 milyona, 2045 yılına kadar ise 700 milyona ulaşacağı IDF tarafından ön görülüyor. Dünyada, 1,1 milyon çocuk ve ergenin Tip 1 diyabet olduğu varsayım ediliyor.

TOPLUMSAL ŞUURU YÜKSELTMEMİZ GEREKİYOR

Türkiye’de diyabetli hastaların yalnızca yüzde 34ünün diyabet konusunda bilgi sahibi olduğunu söyleyen Prof. Dr. Mehmet Sargın, toplumsal diyabet farkındalığını sağlıklı bireylerin, diyabet açısından risk altındaki bireylerin, diyabetli bireylerin, sıhhat çalışanlarının, sıhhat yöneticilerinin ve devlet yöneticilerinin farkındalığı ile mümkün olacağına dikkat çekti. Sargın, bilinçlendirmede hasta eğitimleri, e-nabız sisteminde sürekliliği olan tarama bilgileri, 1’inci basamakta aile doktorlarının takibi, toplumsal medyada denetimli bağlantı ile daha güzel bir noktaya taşınabileceğini, bu hususta çalışan sivil toplum kurumlarıyla temasın arttırılmasının yararını vurguladı.

DİYABETTEN KORUNMANIN YOLU SAĞLIKLI BESLENME VE KÂFİ FİZİKÎ AKTİVİTEDEN GEÇİYOR

Topluma hareket alışkanlığının kazandırması gerektiğini vurgulayan Prof. Dr İbrahim Şahin, “Güneydoğu Anadolu mutfağından kaynağını alan ulusal fastfood diyabeti hızlandırıyor.” dedi.

Büyük kentlerdeki yüksek nüfus ve yeşil alanların azlığı nedeniyle nizamlı spor ve aktivitenin hudutlu olduğuna değinen Prof. Dr. İbrahim Şahin, lokal idarelerin topluma hareketli ömür imkanları sağlayacağı bisiklet kullanımı da içeren projelere öncelik vermesine vurgu yaptı. Şahin, eğitim kurumlarında ve toplu beslenme yapılan işyerlerinde sağlıklı beslenme işlerliği kazandırılması gerektiğini, buralarda diyetisyen bulunması gerektiğini söyledi.

EN DEĞERLİ ÖGE DİYABETLİ HASTANIN EĞİTİMİDİR

Türkiye’de 8,5 milyon ilaç kullanan diyabetli hastanın eğitimini 600 Endokrinoloji Uzmanı ve 650 diyabet hemşiresi ile yürütmenin mümkün olmadığını söyleyen Prof. Dr. Oğuzhan Deyneli, hasta eğitiminde diyabet eğitimli hemşirelerin ve diyetisyenlerin bulunmasının değerine, ayak bakımında podiatristlerin Türkiye’de süratle atanması gerektiğine, eczacıların daha etkin rol alabileceğine, uzmanlaşmış diyabet merkezlerinin yaygınlaştırılmasına acil gereksinim olduğuna dikkat çekti.

DİYABET TEDAVİSİNDE GRUP ÇALIŞMASI KIYMETLİ

Prof. Dr. Erol Bolu, birinci basamak sıhhat hizmetleri güçlendirilerek bütünleşik sıhhat hizmeti/ grup hizmetinin verilmesinin sağlanmasına vurgu yaptı. Teletıp uygulamalarının yaygınlaştırılmasıyla hastaların meskenlerinde muteber ve dijital olarak takiplerinin mümkün olduğunu, lakin bu alanda yeni düzenlemelere muhtaçlık olduğunu söyleyen Bolu, hastanın faal iştirakinin fark yarattığını, bunun da eğitimle mümkün olacağını belirtti.

Bolu, dijital entegre hasta kayıt takibi, e-konsültasyon, müspet performans uygulaması üzere uygulamalarla kronik hastalık denetiminde süratli yol alınabileceğini vurguladı.

TEDAVİDE VERİLEN İLACIN BAŞARISI HASTANIN EĞİTİMİYLE BİRLEŞİNCE ARTIYOR

Hastaya kaliteli vakit ayırmak gerektiğini söyleyen Prof. Dr. Ahmet Kaya ve Prof. Dr. İlhan Uzman uygun bir diyabet idaresi için şimdiki, kolay, anlaşılır ve uygulanabilir rehberlerle birlikte 1. basamakta tedavinin başlanmasının değerine, 2. ve 3. basamağa çok gerekli olayların sevk edilmesine, böylelikle sistemde verimli bir akış sağlanacağına vurgu yaptı.

Kaya ve Ehil, hasta-hekim bağında kronik hastalık idaresinde, çoklu organ yetmezliği oluşturan diyabet üzere hastalıkların klinik kıymetlendirme, eğitim üzere hizmetlerinde vakit baskısının olumsuzluk yarattığını, diyabet hastalarının takibi için merkezi kayıt sisteminin değerli olduğunu, diyabet konusunda yetişmiş uzman sıhhat işçisi ve uzmanlaşmış merkezlerin yaygınlaşması gerektiğini belirtti.

TÜRKİYE’DE HASTANIN İLACA ERİŞİMİNDE ÖNEMLİ EŞİTSİZLİK VAR

Kimi diyabet ilaçlarının gereksiz yere çok sarfiyatı varken, kimi yeni ilaçlara ulaşımda önemli mahzurlar vardır diyen Prof. Dr. M. Temel Yılmaz ise “İyi tedavi edilemeyen diyabet, en yüksek vefat nedenleri ortasında olan birçok kronik hastalığın hazırlayıcısıdır” dedi.

Prof. Dr. M. Temel Yılmaz diyabet alanında tesir düzenekleri ve aktiflik oranları birbirinden farklı onlarca yeni ilacın pazara girdiğini, fakat yeni pazara giren ilaçların büyük bir kısmının Türkiye’de bulunmadığını söyledi. Mevcut birtakım ilaçların endikasyon dışı ve gereksiz yere çok kullanımının devletin ilaca yaptığı ödeme yükünü artırdığını ve bu nedenle hastanın yeni tedavi seçeneklerine ulaşımını engellediğini paylaştı.

Yılmaz, Sıhhat Bakanlığının yaptığı pahalı çalışmalar olduğunu fakat bu çalışmaların genişletilmesi öteki ilgili bakanlıkların, belediyeler üzere lokal idarelerin, STK’ların bulunduğu geniş platformların faal hale getirilmesiyle obezite ve diyabetle çabada daha faal adımların atılmasının mümkün olacağını söyledi.

BİLİŞİM ÇAĞINA SÜRATLİ AYAK UYDURABİLİRSEK DİYABET DENETİMİNDE İŞİMİZ KOLAYLAŞABİLİR

Prof. Dr. Mustafa Kemal Balcı, “Hızlanan internet uygulamalarıyla hem hastaların hem diyabet sıhhat takımlarının online eğitimlerinin geliştirilmesi bu problemle gayrete dayanak olacaktır. Online sıhhat danışmanlık hizmetlerinin faal ve yanlışsız bir halde yürütülmeli ve alt yapının süratlice oluşturulması gerekir” dedi.

SIHHAT İKTİSAT ÇALIŞMALARINA GEREKSİNİM VAR

Diyabet ve komplikasyonları, yüksek tıbbi maliyetler, üretkenlik kaybı, erken vefat ve hayat kalitesinin düşmesine yol açarak kıymetli derecede ekonomik yüke neden olmaktadır diyen Prof. Dr. Hasan İlkova, maliyetin kıymetli kısmının komplikasyonlar (görme sıkıntıları, böbrek yetmezliği, kalp-damar hastalıkları, ayak-bacak amputasyonları) olduğunu vurguladı.

İlkova, “Yani bu hastalık denetim edilebilirse maliyeti azalır. Yeni tedaviler/cihazlar/programlar hastalara yarar sağlıyor, hastalığın direkt yahut dolaylı maliyetlerine kısa/orta/uzun vadede müspet tesir yapıyorsa, hakikat sıhhat teknolojileri kıymetlendirme sistemleri ile tahlil edilerek hastanın tedavi seçeneklerine dahil edilmelidir” diye konuştu.

DİJİTAL DİYABET EĞİTİMİNİN EHEMMİYETİ, PANDEMİDE BİR DEFA DAHA ANLAŞILDI

Prof. Dr Selçuk Dağdelen ise teletıp konusuna değindi. Dağdelen bahse ait şu sözleri kullandı:

“Teletıp, gerçek tıbbın yerini alamaz. Lakin kronik hastalık idaresinde hasta ahengini arttırabilir, kronik hastalık tedbire programlarında faydalı olabilir. Teletıp uygulamaları için mevzuat boşluğu hasebiyle türel ve etik telaşlar vardır. Glisemik kontrolsüzlüğün şiddetli olduğu kritik hastalık ve hastalarda hastaneye yatışı gereken diyabetliler için süreksiz sensör ve pompa geri ödemesi, makul bir seçenek olarak kesinlikle geri ödeme açısından değerlendirilmelidir.

Çocukluk çağı diyabetinde çağın gerisindeyiz. Glukoz Sensörleri hala geri ödeme kapsamında olmadığı için çocuklar günde 5-7 kere parmaklarını delmek zorunda kalıyor. İnsülin Pompası hayat kurtarıcıdır. İnsülin pompasında hastanın üzerinde kalan mali yük çok yüksektir. Bu iki bahiste devlet takviyesine acil ihtiyaç vardır.”

Prof Dr İlknur Arslanoğlu, “Çağı yakalamak, hatta gelişmiş toplumların ötesine de geçerek örnek bir bakım programı oluşturmak ülkemiz için bir hayal değildir.” dedi. Arslanoğlu, “Ülkemizde insülin kullanan çocuk diyabetlilerin sayısının 20-25 bin civarında olduğu düşünülmektedir. Bu nispeten küçük ama değerli kümenin uygun denetleme şartları yaratılarak en gelişmiş diyabet teknolojilerinden yararlanmasının, çocuk endokrin merkezlerinde kâfi diyabet hemşiresi, diyetisyen, toplumsal hizmet uzmanı, psikolog ve teknik dayanak elemanı içeren sıhhat takımı ile desteklenmesinin kısa, orta ve uzun vadede sayısız toplumsal faydaları vardır.” dedi.

HER DİYABETLİ ÇABASINDA KENDİ HASTA HAKLARINI BİLMELİDİR

Prof. Dr. Şehnaz Karadeniz ise hasta hakları ile ilgili düzenleme/kanunlar yapılırken husus ile ilgili sıhhat uzmanları ve hasta örgütleri üzere sivil toplum kuruluşlarının talep ve görüşlerinin alınması gerektiğini vurguladı. Bilhassa geri ödeme sistemlerinde mağduriyetlerin oluşmaması için saha tespitlerinin kıymetlendirilmesi gerektiğini söyledi.

Karadeniz, “Türkiye’nin diyabetle uğraşta başarılı olması için gereken bilgi birikimi, tecrübe ve kaynakları vardır. D 2020 projesiyle toplanan dokümantasyon, ülkenin diyabetle gayretinde değerli eksiklerin giderilmesi açısından stratejik bilgiler sağlamaktadır.” dedi.  (DHA)